Tags
τη στήλη γράφει & επιμελείται
η Λίλα Παπαπάσχου
Μετά από πολλά χρόνια, ξαναβρέθηκα στο Θέατρο ΑΠΟΘΗΚΗ, για να παρακολουθήσω την avant premiere της παράστασης “Ο ΒΟΥΡΚΟΛΑΚΑΣ” του Αργύρη Εφταλιώτη, σε σκηνοθεσία Γιώργου Λύρα. Οι σκέψεις και τα συναισθήματα ήταν ανάμικτα, γιατί όπως έχω δηλώσει πολλές φορές στο παρελθόν (…και θα έχετε διαπιστώσει με βάση τις συνήθεις επιλογές μου…) προτιμώ να αναδεικνύω μέσω της στήλης ARS & VITA πιο εναλλακτικούς χώρους, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το επιθυμητό καλλιτεχνικό αποτέλεσμα, δεν μπορεί να συντελεστεί και σε ένα μεγαλύτερο και ενδεχομένως πιο “προβεβλημένο” θέατρο.
Φτάνοντας στο Θέατρο ΑΠΟΘΗΚΗ και καθώς παρατηρούσα τις φωτογραφίες των παραστάσεων που φιλοξενεί φέτος, συνειδητοποίησα ότι έχουν αλλάξει πολλά απ’ την εποχή του “ΣΕΣΟΥΑΡ ΓΙΑ ΔΟΛΟΦΟΝΟΥΣ”, αυτής της τεράστιας εμπορικής και εισπρακτικής επιτυχίας που συνεχίστηκε επί σειρά ετών (…δώδεκα αν δεν κάνω λάθος…), με μία σαφή στροφή προς το δράμα και τις πιο κλασικές επιλογές έργων, τα οποία υποστηρίζονται από εκλεκτούς συντελεστές (…προς Θεού δεν έχω καμία πρόθεση να υποτιμήσω τους συμμετέχοντες στην προαναφερόμενη παράσταση, απλά τυγχάνει να ανήκω σ’ αυτούς που δεν θέλησαν να την παρακολούθησαν, χωρίς αυτό να σημαίνει, ότι υπολείπεται καλλιτεχνικής αξίας, δεδομένου ότι στην τέχνη όπως και στη ζωή τα πάντα είναι υποκειμενικά…).
“Ο ΒΟΥΡΚΟΛΑΚΑΣ” του Αργύρη Εφταλιώτη εντάσσεται πλήρως στο πλαίσιο των επιλογών που αναφέρονται παραπάνω, καθώς θεωρείται ένα πρωτοποριακό έργο, το οποίο ενώ αντλεί την θεματολογία του από τους λαϊκούς μας μύθους και κατά ένα μεγάλο μέρος η δράση του βασίζεται στο πασίγνωστο δημοτικό τραγούδι “ΤΟΥ ΝΕΚΡΟΥ ΑΔΕΛΦΟΥ”, ταυτόχρονα εισάγει νέες αφηγηματικές δομές, εμπλουτίζοντας το αρχικό κείμενο της υπέροχης αυτής παραλογής, με κωμικά στοιχεία και μία σειρά σκηνικών και γλωσσικών “μοντερνισμών”, που το επικαιροποιούν και του προσδίδουν μία αύρα ρομαντισμού, ενώ παράλληλα αλαφρώνουν λίγο το ασήκωτο συναισθηματικό βάρος αυτής της τραγωδίας σε τρεις πράξεις, που είναι γραμμένη στη δημοτική. 
Έχει επισημανθεί επανειλημμένα, η αντιστικτική σχέση του έργου του Εφταλιώτη με τους Βρικόλακες του Ίψεν, που αποτέλεσε τον βασικότερο λόγο στο να αποκτήσει “O ΒΟΥΡΚΟΛΑΚΑΣ” τόσο μεγάλη – συμβολική -σημασία για τα ελληνικά θεατρικά δεδομένα, ειδικά σε μια εποχή κατά την οποία επικρατούσε το φαινόμενο της “βορειομανίας”, που ενδεχομένως για κάποιους απειλούσε τους δεσμούς με τις βαθύτερες πολιτιστικές ρίζες της πατρίδας μας (…προσωπικά δεν συμμερίζομαι την συγκεκριμένη άποψη, αλλά κατανοώ την αγωνία μίας μεγάλης μερίδας ελλήνων καλλιτεχνών να κρατήσουν ζωντανή την σχέση των νεότερων γενεών με την παράδοση…).
Εκατόν είκοσι χρόνια μετά την συγγραφή του, το έργο του διορατικότατου συγγραφέα, ανεβαίνει για πρώτη φορά στην χώρα μας, σε σκηνοθεσία Γιώργου Λύρα (…δύο οι πρωτιές για την παράσταση, εφόσον πρόκειται για την παρθενική του σκηνοθετική απόπειρα…) ο οποίος έχει έναν άσο στο μανίκι του, που δεν είναι άλλος απ’την παρουσία της σπουδαίας Νένας Μεντή στον πρωταγωνιστικό ρόλο της μάνας – σύμβολο, έτσι όπως έχει καταγραφεί στην συλλογική μας συνείδηση και το ατομικό μας υποσυνείδητο. Η δημοφιλέστατη ηθοποιός – θεατρικά, κινηματογραφικά & τηλεοπτικά – μετά την σαρωτική της ερμηνεία ως “Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου”, αλλά και την πιο πρόσφατη επιτυχία της “Η Σύλβα & ο Δράκος”, επανήλθε δριμύτερη για να αντιμετωπίσει άλλη μία υποκριτική πρόκληση, ερμηνεύοντας με απαράμιλλο, μεσογειακό πάθος και απροσποίητη φινέτσα, μία περήφανη γυναίκα ευγενικής καταγωγής, που χάνει διαδοχικά όσους αγαπά (…μία άλλη εκδοχή της Εκάβης…) και παραδίδεται άνευ όρων σ’ έναν σπαρακτικό θρήνο, που την οδηγεί στα όρια της παραφροσύνης.
Ο Γιώργος Λύρας δεν θέλησε να αποδυναμώσει μέσω της σκηνοθετικής του γραμμής το τραγωδιακό μέγεθος του κειμένου, αναδεικνύοντας την δωρικότητα, το πάθος και την κλιμακωτή ένταση στο σώμα και την φωνή της αγαπημένης ηθοποιού, η οποία υποδύθηκε μία αρχόντισσα του καιρού εκείνου, που ενώ μέσα της γνωρίζει ποιο είναι το σωστό και το δίκαιο, αναγκάζεται να υπαναχωρήσει στις επιθυμίες του γιου της Κωνσταντή και να δώσει (…”πουλήσει” θα ταίριαζε περισσότερο στην προκειμένη περίπτωση…) την μονάκριβη κόρη της – την όμορφη Αρετή – στον πλούσιο γαμπρό από την Βαβυλώνα, αναγκάζοντας την να απαρνηθεί τον τρελά ερωτευμένο μαζί της Στεφανή, ο οποίος είναι μεν ταπεινής καταγωγής, αλλά διαθέτει σπάνια ψυχικά χαρίσματα και φυσικό κάλλος. Το “φευγιό” της Αρετής, ανοίγει τον δρόμο στον ερχομό του θανάτου και η άτυχη μάνα χάνει τον ένα μετά τον άλλο τους γιους της με τελευταίο τον Κωνσταντή, ο οποίος ήταν δεμένος με όρκο βαρύ να φέρει πίσω την Αρετή, αν προέκυπτε οποιαδήποτε ανάγκη. Ο θρήνος της μάνας πάνω απ’ το μνήμα του επίορκου γιου, λειτουργεί καταλυτικά και τον αναγκάζει να επιστρέψει στον κόσμο των ζωντανών, για να εκπληρώσει το χρέος του. Η στιγμή της νεκρανάστασης του άτυχου νέου, εμπεριέχει στοιχεία εντελώς μεταφυσικά, τα οποία θυμίζουν περισσότερο φουτουριστική υπερπαραγωγή, παρά ένα έργο γραμμένο εκατόν είκοσι χρόνια πριν, καθιστώντας έτσι τον ΒΟΥΡΚΟΛΑΚΑ του Εφταλιώτη απόλυτα σημερινό. Η συγκινητική ιστορία της μάνας που αποχωρίζεται την κόρη της και στην συνέχεια χάνει και τους γιους της, υπερβαίνει την λογική, τον χρόνο και οτιδήποτε θεωρούμε δεδομένο με βάση τον ορθολογισμό, ενώ την ίδια στιγμή αποτελεί ένα καυστικό σχόλιο πάνω στην διαχρονική θεώρηση – παρανοήση, ότι τα χρήματα φέρνουν την ευτυχία.
Η πληθωρική Νένα Μεντή πλαισιώνεται από έναν θίασο νέων και ταλαντούχων ηθοποιών, με τους οποίους – προς τιμήν της – λειτούργησε σαν ομάδα, επιτυγχάνοντας το ιδανικό κατά την γνώμη μου αποτέλεσμα, δηλαδή να ξεχωρίσει μέσα από μία διαδικασία συνόλου. Οι ηθοποιοί Ηλιάνα Γαϊτάνη, Γιώτα Καλλίνη, Ηλίας Λάτσης, Αμαλία Νίνου, Μάρκος Παπαδοκωνσταντάκης & Δημήτρης Σαμόλης, με εντυπωσίασαν με τις ερμηνευτικές τους ικανότητες, αλλά και με την άνεση τους στην άρθρωση του ιδιόμορφου λόγου του συγγραφέα, ο οποίος διαθέτει πολλούς ιδιωματισμούς και αμφισημίες, ενώ σε αρκετά σημεία γίνεται άκρως υπαινικτικός, προσθέτοντας έναν επιπλέον βαθμό δυσκολίας, στο ούτως ή άλλως δύσκολο έργο των ηθοποιών. Το κωμικό-τραγικό δίδυμο των Ηλιάνα Γαίτάνη & Γιώτας Καλλίνη, ήταν πραγματικό απολαυστικό, προσφέροντας την απαραίτητη ανάσα γέλιου – στην τόση ζοφερότητα – μέσα από δύο καλοδουλεμένες και σπαρταριστές ερμηνείες.
Δεν πίστευα ποτέ, ότι θα έρθει η μέρα που θα προτρέψω κάποιον να πάει στο Θέατρο ΑΠΟΘΗΚΗ, αλλά τελικά αποδεικνύεται για μία ακόμη φορά, ότι στην ζωή ποτέ δεν πρέπει να λες ποτέ κλπ, οπότε έχοντας σώας τας φρένας και με πλήρη επίγνωση των λεγομένων μου, σας συστήνω ανεπιφύλακτα μία βόλτα προς Ψυρρή μεριά, προκειμένου να δείτε την παράσταση “Ο ΒΟΥΡΚΟΛΑΚΑΣ” και να χειροκροτήσετε την πρώτη σκηνοθετική προσπάθεια του Γιώργου Λύρα, την γενναιόδωρη και μεστή από συναίσθημα ερμηνεία της εξαιρετικής Νένας Μεντή, αλλά και το νέο αίμα του ελληνικού θεάτρου, που με βάση τα όσα είδαμε την Τρίτη, βράζει σε υψηλές καλλιτεχνικές θερμοκρασίες…
“Ο ΒΟΥΡΚΟΛΑΚΑΣ” του Αργύρη Εφταλιώτη
στο ΘΕΑΤΡΟ ΑΠΟΘΗΚΗ
Σκηνοθεσία: Γιώργος Λύρας
Σκηνικά: Μαργαρίτα Χατζηιωάννου
Κοστούμια: Απόλλων Παπαθεοχάρης
Μουσική: Γιώργος Δούσσος
Φωτισμοί: Λευτέρης Παυλόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Νίκος Αργυριάδης
Μαζί με τη Νένα Μεντή παίζουν οι Ηλιάνα Γαϊτάνη, Γιώτα Καλλίνη, Ηλία Λάτση, Αμαλία Νίνου, Μάρκο Παπαδοκωνσταντάκη, Δημήτρη Σαμόλη.
Info: από 16 Φεβρουαρίου κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21.15. Θέατρο Αποθήκη: Σαρρή 40, Ψυρρή, 210-3253153. Τιμές Εισιτηρίων: 15€ κανονικό, 12€ μειωμένο.
ΑΛΛΙΩΣ 