Tags
γράφει & επιμελείται
η Λίλα Παπαπάσχου
Την Τετάρτη 15 Απριλίου η στήλη ARS & VITA βρέθηκε στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, για την πρεμιέρα της σκηνικής σύνθεσης – performance “Bernarda Alba in memoriam”, η οποία όπως προδίδει και ο τίτλος της είναι βασισμένη στο γνωστό και ιδιαίτερα δημοφιλές έργο του Frederico Garcia Lorca “ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΗΣ ΜΠΕΡΝΑΡΔΑ ΑΛΜΠΑ”, το οποίο μετέφρασε απευθείας από το ισπανικό κείμενο η Πολυξένη Σταύρου, προσδίδοντας στο λόγο του συγγραφέα μία αύρα αυθεντικότητας και μία διάσταση αρκούντως σημερινή και άμεση.
Το αρχικό concept ανήκει στον ίδιο τον σκηνοθέτη και τον Σταύρο Γασπαράτο, ο οποίος επιμελήθηκε τα μουσικά θέματα μίας πολύ προσεγμένης performance (…μέχρι και την τελευταία λεπτομέρεια…) τα οποία αξίζει να σημειωθεί, ότι αποτελούν πρωτότυπες συνθέσεις, ειδικά προσαρμοσμένες στις αυξημένες σκηνικές απαιτήσεις της παράστασης και τονίζω το αυξημένες, γιατί δεν υπάρχει κατά την γνώμη μου πιο δύσκολη σκηνική απεικόνιση, απ’ αυτήν της στατικότητας…της ακινησίας…της αδράνειας, που θα πρέπει όμως να εμπεριέχει μία στοιχειώδη δράση, προκειμένου να έχει υπόσταση σε μια θεατρική σκηνή.
Ο ηθοποιός Γιάννης Τσορτέκης που υπογράφει την σκηνοθεσία αυτής της άκρως αφαιρετικής και μινιμαλιστικής – στα όρια της πλήρους αποστασιοποίησης – performance, επέλεξε μία καθαρά εικονοκλαστική απεικόνιση της ζοφερής καθημερινότητας επτά γυναικών, καταδικασμένων σ’ έναν αποτρόπαιο και στην ουσία παράλογο κατ’οίκον περιορισμό, ο οποίος τουλάχιστον για τα δικά μας πολιτισμένα – δυτικά – πρότυπα φαντάζει εντελώς ανεδαφικός, για να μην πω εξωφρενικός.
Επτά διαφορετικές γυναίκες. Επτά ταλαιπωρημένες γυναίκες. Επτά γυναικείοι ψυχισμοί, ο καθένας με τα δικά του θέλω, τα οποία είναι κατά βάση αντικρουόμενα, όσο και κοινά. Επτά καταπιεσμένες γυναίκες. Επτά μαρμαρωμένα γυναικεία σώματα. Επτά εγκλωβισμένες ψυχές, μέσα σε μία ιδιόμορφη φυλακή, χωρίς κάγκελα και δεσμοφύλακες, αλλά με όλα τα βασικά γνωρίσματα μίας φυλακής. Δηλαδή…τον αποκλεισμό απ’ τον έξω κόσμο, την στέρηση της ελευθερίας και τον αναπόφευκτο, τελικό αλληλοσπαραγμό, τον οποίο καμία δύναμη καταστολής δεν είναι ικανή να αποτρέψει. Επτά γυναίκες “in memoriam” ενός παρελθόντος που τις στοιχειώνει και στο παρόν, κρατώντας την μνήμη τους ισοβίως αιχμάλωτη. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο, που το παρελθόν τέμνει κάθετα το παρόν, ορίζεται και ο συγκρουσιακός χώρος, απ’ όπου εκκινεί ο εγκλεισμός – αποκλεισμός και εκπορεύεται η καταστολή.
Στον πυρήνα ενός ουδέτερου χωροχρόνου – είναι προφανές ότι ο σκηνοθέτης ήθελε να τονίσει την οικουμενικότητα κάθε κατάστασης παρόμοιας με αυτή στην οποία έχουν περιέλθει οι ηρωίδες του έργου – δεσπόζει η Μπερνάρδα Άλμπα, ως αδυσώπητη δυνάστης και ταυτόχρονα ένα ευάλωτο πλάσμα γεμάτο οργή και φόβο, που στέκει μόνο και αποκομμένο απ’ τις υπόλοιπες γυναίκες, που άθελα τους μετατράπηκαν σε υποχείρια της και παλεύουν η καθεμία ξεχωριστά κι όλες μαζί, να ανασάνουν λίγο καθαρό αέρα μέσα σ’ αυτόν τον ασφυκτικό θάλαμο αερίων, στον οποίο παγιδεύτηκαν ερήμην. Αξιοσημείωτη (…και διόλου τυχαία κατά την γνώμη μου…) είναι η απουσία της μητέρας της Μπερνάρδα Άλμπα (…Μαρία Χοσέφα…), του όγδοου δηλαδή προσώπου του έργου που αποτελεί κατά κάποιον τρόπο την φωνή της συνείδησης μίας εκ των αυταρχικότερων ηρωίδων της παγκόσμιας δραματουργίας. Η Μπερνάρδα του Γιάννη Τσορτέκη δεν έχει ρίζες, δεν γνωρίζει από συναισθηματισμούς, δεν κάμπτεται από κανέναν και από τίποτα, ούτε καν από το ένστικτο της μητρότητας, που συνήθως δρα προστατευτικά και όχι αυτοκαταστροφικά.
Μέσα σε ένα ασπρόμαυρο – σχεδόν – σκηνικό, στο οποίο κυριαρχούσε το εξαιρετικό παιχνίδι με το φως και τις σκιές του Σάκη Μπιρμπίλη, που επιμελήθηκε τους φωτισμούς και την φωτογραφία (…εξαιρετική η δουλειά του και στα δύο…) οι κινήσεις των επτά γυναικών ήταν αργές, ανεπιτήδευτες, τελετουργικές. Η κάθεμια μία από την δική της μετόπη, ως αφοσιωμένη ιέρεια και ταυτόχρονα ιερή θυσία, στην πιο σκοτεινή θεότητα, που δεν είναι άλλη απ’ την ίδια την μισαλλοδοξία, άρθρωσαν τον δικό τους λόγο, ενάντια στην στυγερή μάνα – δεσμοφύλακα. Ο λόγος των εντοιχισμένων γυναικών εξίσου αδρός, αν και σε κάποια σημεία ξέφευγαν κάποιες νύξεις συναισθήματος μέσω των υπερβολικά στυλιζαρισμένων σωματικών ακροβολισμών, οι οποίες υπογραμμίζονταν απ’ τις διακυμάνσεις στην ένταση και το βάθος των επτά φωνών, χωρίς όμως να χάνεται αυτή η αίσθηση της ολότητας που έδιναν οι έξι απ΄τις επτά γυναίκες, γιατί εξ’ ορισμού η κεντρική ηρωίδα του έργου εμφανίζεται απ’ την αρχή έως το τέλος, πλήρως διαχωρισμένη απ’ τις υπόλοιπες, ως φυσική και συμβολική στάση.
Η παράσταση του Γιάννη Τσορτέκη αποτελεί δουλειά συνόλου και γι΄αυτό δεν θα ήθελα ξεχωρίσω ερμηνευτικά κάποια απ’ τις επτά πρωταγωνίστριες αυτής της οικογενειακής τραγωδίας. Η Φανή Αποστολίδου, η Έλενα Αρβανίτη, η Δόμνα Ζαφειροπούλου, η Ελευθερία Ρουσάκη, η Ιωάννα Πιατά, η Ειρήνη Τσατώβ & η Ελένη Φορτώση, έδωσαν τον καλύτερο τους εαυτό επί σκηνής, δεμένες η μία με την άλλη άρρηκτα και την ίδια στιγμή περιχαρακωμένες στη δική τους μετόπη, ξένες μεταξύ συγγενών και εχθροί μεταξύ φίλων. Μου φάνηκαν όλες πολύ δουλεμένες, τόσο σωματικά όσο και φωνητικά, κάτι που έγινε ορατό στο κοινό απ’ την ώρα που ξεκίνησε η παράσταση και ευτυχώς παρέμεινε ορατό και αδιαμφισβήτητο, έως και το τέλος της.
Γενικά δεν τάσσομαι υπέρ του ακραιφνούς στυλιζαρίσματος στο θέατρο, αλλά ούτε και της επικρατούσας τάσης της ολικής αποδόμησης ενός κειμένου – σημείου αναφοράς (…οι νεωτερισμοί δεν φέρουν πάντα κάτι καινούργιο…) πόσο μάλλον όταν στο πλαίσιο των προαναφερόμενων πειραματισμών/νεωτερισμών το λιτό κινδυνεύει να γίνει λίγο και το απέριττο, απλά ανύπαρκτο. Παρόλα αυτά οφείλω να παραδεχτώ, ότι η ματιά του Γιάννη Τσορτέκη – και των αξιολογότατων συνεργατών του – πάνω στο εμβληματικό έργο του Λόρκα (…το οποίο για λόγους που δεν μπορώ να προσδιορίσω επακριβώς, έχει αρχίσει να με κουράζει…) είχε όντως κάτι πολύ ενδιαφέρον να μας πει, επιλέγοντας τον δύσκολο και συχνά δύσβατο δρόμο του “less is more”…
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ
Concept: Γιάννης Τσορτέκης, Σταύρος Γασπαράτος
Μετάφραση: Πολυξένη Σταύρου
Σκηνοθεσία – Δραματουργική επεξεργασία: Γιάννης Τσορτέκης
Μουσική σύνθεση: Σταύρος Γασπαράτος
Χορογραφία: Νάνση Σταματοπούλου
Φωτισμοί/Φωτογραφία: Σάκης Μπιρμπίλης
Κοστούμια: Κυριάκος Κατζουράκης
Βοηθός σκηνοθέτη: Αλεξία Γιαννοπούλου
Ηθοποιοί: Φανή Αποστολίδου, Έλενα Αρβανίτη, Δόμνα Ζαφειροπούλου, Ελευθερία Ρουσάκη, Ιωάννα Πιατά, Ειρήνη Τσατώβ, Ελένη Φορτώση
Θέατρο του Νέου Κόσμου
Αντισθένους 7 & Θαρύπου, Νέος Κόσμος τηλ. 210 9212900
Μέρες παραστάσεων: Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο 21.15 & Κυριακή 19.00
Τετάρτη 15 Απριλίου- Κυριακή 31 Μαΐου
Διάρκεια παράστασης: 60΄
ΑΛΛΙΩΣ 