γράφει ο Χρήστος Σούτος
Σήμερα συμπληρώνονται είκοσι χρόνια από την ημέρα που έφυγε από την ζωή ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς άνδρες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, και όχι μόνο, ο Ανδρέας Παπανδρέου. Πρόκειται για μια προσωπικότητα που άφησε ανεξίτηλα το σημάδι του στο πέρασμα του από την κεντρική πολιτική σκηνή και εξουσία του τόπου μας. Μια εμβληματική φυσιογνωμία, μια χαρισματική μορφή που επηρέασε για πολλές δεκαετίες, και αφού υπηρέτησε την χώρα από διάφορα πόστα, τις εξελίξεις σε όλα τα επίπεδα. Το να καθίσει κάποιος να εξιστορήσει την δράση του ανά ιστορικές περιόδους ή να παραθέσει πλήρες βιογραφικό ενός ανθρώπου τέτοιου βεληνεκούς δεν του φθάνουν όχι ένα απλό άρθρο αλλά ολόκληροι τόμοι μιας εγκυκλοπαίδειας. Πιο σημαντικό νομίζω πως είναι να δώσει κανείς τον τόνο μιας ηγετικής δύναμης που συμπαρέσυρε τα πάντα στο διάβα του σε και ανέβηκε στην εξουσία σε μόλις μια επταετία σε εποχές μάλιστα που υπήρχαν ηγέτες και αντίστοιχα μεγάλες προσωπικότητες σε όλους τους ιδεολογικούς χώρους. Μην λησμονούμε, ότι την περίοδο που ιδρύθηκε το ΠΑΣΟΚ υπήρχε από τα δεξιά το τεράστιο μέγεθος που ονομαζόταν Κωνσταντίνος Καραμανλής και από την αριστερά ο χαρισματικός και αγνός αγωνιστής Χαρίλαος Φλωράκης. Στο δε χώρο του κέντρου που τοποθετήθηκε το τότε νέο κίνημα υπήρχαν ιστορικές μορφές που με την πάροδο του χρόνου το φαινόμενο Παπανδρέου όχι απλώς περιόρισε αλλά επί της ουσίας εξαφάνισε.
Η άνοδος στην εξουσία και την πρωθυπουργία ήταν σχετικά γρήγορη. Από το 13,58% του 1974 στο 25,34% και αξιωματική αντιπολίτευση το 1977 στο απίστευτο 48,1% του 1981 και σε κυβερνητική πλειοψηφία. Ο λαός γιορτάζει για την ανάληψη της εξουσίας από ένα κόμμα και έναν άνθρωπο που αντιπροσώπευε την ανθρωποκεντρική πλευρά της πολιτικής. Έναν πολιτικό που πίστευε στην ευημερία των ανθρώπων και όχι των λογιστικών αριθμών. Έναν ηγέτη που είχε ως πολιτική θεώρηση και κέντρο της άσκησης εξουσίας τον άνθρωπο και όχι τα οικονομοτεχνικά δεδομένα. Το σύνθημα του ήταν – και το έκανε πράξη σε όλη του την πορεία διακυβέρνησης της χώρας – ότι “η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες”. Οι έννοιες Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία και Κοινωνική Απελευθέρωση έγιναν για πρώτη φορά πράξη από μια κυβέρνηση. Ο εκδημοκρατισμός της ελληνικής κοινωνίας, ένα πάγιο αίτημα πολλών ετών, ήταν πλέον γεγονός. Από τομές όπως η διάλυση της τότε Χωροφυλακής μέχρι και συμβολικές πράξεις όπως η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης και του ΕΑΜ ως οργάνωση αυτής.
Πέρα όμως από την εθνική συμφιλίωση το έργο που επιτελέστηκε επί κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου είχε και μεγάλες κοινωνικές προεκτάσεις. Ένα τεράστιο πρόβλημα της χώρας λύθηκε. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας ήταν πλέον γεγονός. Κάθε γωνιά της χώρας απέκτησε πρωτοβάθμια ή, ανάλογα με το μέγεθος της, δευτεροβάθμια μονάδα περίθαλψης. Το κοινωνικό κράτος επιτέλους οργανώθηκε σε ευρωπαϊκά πρότυπα. Σε αντίθεση με τη ρητορική των αντιπάλων του το βιοτικό επίπεδο της χώρας παρουσίασε αλματώδη αύξηση. Η κυβέρνηση του Ανδρέα παρέλαβε μια χώρα με πληθωρισμό της τάξης του 24,2% το 1981 και όταν παρέδωσε το 1989 την εξουσία ήταν της τάξης του 13,1% για να πάει πάλι το 1990 πάνω από το 20%. Στην δεύτερη περίοδο του στην εξουσία το 1993 με 1996, χρονιά του θανάτου του, μείωσε εκ νέου τον πληθωρισμό από το 14,4% στο 8,2%, ενώ θέσπισε και το ΑΣΕΠ που εξασφάλισε την χωρίς μέσο αλλά με αξιοκρατικά κριτήρια πρόσληψη σε δημόσιους φορείς.
Ένα πολύ σημαντικό στοιχείο της πολιτικής του ήταν η μεγάλη διαπραγματευτική του ικανότητα για την απορρόφηση κονδυλίων για την ελληνική οικονομία που οδήγησε σε μεγάλη άνθηση την ελληνική επιχειρηματικότητα και δημιούργησε ουσιαστικά από το μηδέν την μεσαία τάξη που ο ίδιος θεωρούσε ατμομηχανή της ανάπτυξης. Το μεγάλο κέρδος όμως ήταν ότι το χρέος όταν παρέδωσε την εξουσία ήταν σε ποσοστό πάνω από 80% εσωτερικό κάτι που οι μετέπειτα κυβερνήσεις άλλαξαν σε εξωτερικό λόγω δανεισμού με τα γνωστά σε όλους μας ολέθρια αποτελέσματα.
22 May 1971, Helsinki, Finland — Andreas Papandreou — Image by © Bettmann/CORBIS
Τέλος αξίζει να αναφερθεί κανείς στην εξωτερική πολιτική του. Η διαχείριση των εθνικών θεμάτων της πατρίδας υπήρξε σε πολλές περιπτώσεις μαεστρική. Δημιούργησε άριστες σχέσεις με τον αραβικό κόσμο μπαίνοντας στο μάτι του Ισραήλ αλλά και των Αμερικανών δηλώνοντας με αυτόν τον τρόπο, ότι οι Έλληνες δεν θα είναι εύκολος στόχος για κανέναν πια και οι ίδιοι καθορίζουν την πολιτική τους. Η κρίση με το ερευνητικό σκάφος “Χόρα” έδειξε στους γείτονες την αποφασιστικότητα της ελληνικής πλευράς και οι συνειρμοί με αντίστοιχες κρίσεις μετά μόνο θλίψη προκαλεί. Λαοπρόβλητος ηγέτης έμεινε γνωστός στην ιστορία με το μικρό του όνομα κάτι μοναδικό για την Ελλάδα και εξαιρετικά σπάνιο για όλο το κόσμο. Η απουσία ενός τέτοιου κυβερνήτη είναι πολύ έντονη στην εποχή μας. Θα κλείσω με μια φράση που είπε μια από τις μεγαλύτερες πολιτικές αντιπάλους του Ανδρέα σε ευρωπαϊκό επίπεδο η οποία νομίζω συνοψίζει και το μέγεθος του προβλήματος που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια.
Ο λόγος για την Μάργκαρετ Θάτσερ η οποία είχε πει αναφερόμενη στον τότε Έλληνα πρωθυπουργό : ” Δεν τον συμπάθησα, αλλά ποτέ δεν έφυγε από Διάσκεψη Κορυφής της ΕΟΚ, χωρίς να πάρει κάτι για τη χώρα του”.
φωτογραφία αρχείου
ΑΛΛΙΩΣ 