Tags
Η εξαιρετική Παρθενόπη Μπουζούρη ως Χάνα/Μαρκ, άπατρις, άφυλη και…ελεύθερη;
γράφει & επιμελείται η Λίλα Παπαπάσχου
Άνθρωποι έξυπνοι, ικανοί, δυνατοί, δημιουργικοί, πολυεπίπεδοι, γεμάτοι αντιφάσεις, προσόντα, εξάρσεις, επιθυμίες, όνειρα, κρυφούς πόθους, ελαττώματα, παραξενιές, άνθρωποι που κυοφόρουν στα σπλάχνα τους άλλους ανθρώπους….Θα μου πείτε γιατί σας λέω πράγματα αυτονόητα και τι σχέση έχουν με την παράσταση “Ορκισμένη Παρθένα”; Έχουν και μάλιστα άμεση, γιατί ο Ένκε Φεζολλάρι χρησιμοποιώντας το έργο της Ελβίρα Ντόνες ως δραματουργική βάση και την Αλβανία του Χότζα ως εφαλτήριο, μας ταξίδεψε από την σκηνή του Κτιρίου Η της Πειραιώς 260, στα βουνά της Αλβανίας, τις μεγαλουπόλεις της Αμερικής και έμμεσα σε ολόκληρο τον κόσμο, για να μας καταδείξει με τον πιο άμεσο και διαπεραστικό τρόπο, πως αυτά που εμείς θεωρούμε δεδομένα, για πολλές γυναίκες στον πλανήτη αποτελούν άπιαστο όνειρο (μήπως κι εμείς κακώς τα θεωρούμε δεδομένα;)…
Ο σκηνοθέτης της παράστασης Ένκε Φεζολλάρι
Αφγανιστάν, Λαική Δημοκρατία του Κογκό, Ινδία, Σομαλία, Κολομβία, Αίγυπτος, Τουρκία, Μεξικό, Βραζιλία, Πακιστάν, Ταΐλάνδη, χώρες κολαστήρια για τις γυναίκες και τα νεαρά κορίτσια που κατοικούν εκεί, πέφτοντας καθημερινά θύματα ομαδικών βιασμών, απαγωγών, στυγνών δολοφονιών, δημόσιων προπηλακισμών, φρικιαστικών δημοσίων εκτελέσεων δια ασήμαντον αφορμή, εκπόρνευσης με προαγωγούς τους ίδιους τους γονείς τους και φυσικά της διαβόητης κλειτοριδεκτομής που ακόμη εφαρμόζεται στη Σομαλία και σε άλλα Αφρικανικά κράτη, ανεπίσημα μεν, κανονικότατα δε…
“Οι γυναίκες είναι σακιά που αντέχουν”, λέει σε κάποια στιγμή η Χάνα….και συνεχίζει να κουβαλάει το βαρύ φορτίο της γυναικείας της κληρονομιάς, μέχρι την στιγμή που επικαλούμενη τον αρχαίο νόμο του Kanun (15ος αιώνας), αποποιείται το φύλο της και ορκίζεται να ζήσει το υπόλοιπο της ζωής της ως άντρας. Να γίνει δηλαδή «Βurnesha» (Ορκισμένη παρθένα). Αξίζει να σημειωθεί, ότι η πρακτική της «ορκισμένης παρθένας» συνεχίζεται ως τις μέρες μας, αν και σταδιακά στα απάτητα ορεινά χωριά της Αλβανίας αποδυναμώνεται η αρχαία αυτή παράδοση.
Ο Στάθης Σταμουλακάτος μυεί την Γεωργιάννα Νταλάρα στον κόσμο της βίας…
Μέσα από την τόσο προσωπική ιστορία της Χάνα που έγινε Μαρκ για να ξεφύγει από τη μοίρα της, που ήταν προδιαγεγραμμένη πριν καν γεννηθεί, ο γνωστός σκηνοθέτης από την Αλβανία, που ζει και εργάζεται εδώ και πολλά χρόνια στην Ελλάδα (η οποία τον αγάπησε και τον αγκάλιασε όπως κι εκείνος αυτήν) κατάφερε να μιλήσει για όλες τις γυναίκες/κορίτσια που υφίστανται βία όχι μόνο στις προαναφερόμενες χωρές, αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο.
Για παράδειγμα η πολιτισμένη Δύση και ειδικά ο υπερανεπτυγμένος Βορράς της κρύβουν εντέχνως τα δικά τους σκουπίδια κάτω από το χαλάκι (αναρίθμητοι τουρίστες από προηγμένες χώρες του Βορρά πηγαίνουν στην Ταΐλάνδη, την Ινδία τη Μανίλα των Φιλιππίνων κλπ για να κάνουν σεξ με νεαρές γυναίκες και παιδιά και μάλιστα σε εξευτελιστικές τιμές). Ειδικά στις μέρες μας ο αριθμός των θυμάτων κάθε μορφής βίας αυξάνεται καθημερινά, εξαιτίας των τεράστιων προσφυγικών και μεταναστευτικών ρευμάτων, καθιστώντας τα γυναικόπαιδα βορά στα χέρια των επιτήδειων, που αγοράζουν και πουλούν ανθρώπους σαν κοινό εμπόρευμα.
Άρτος και θεάματα για το λαό που τιμά το καθεστώς, βία και καταστολή για τους αντιφρονούντες. Τι είχες Γιάννη, τι είχα πάντα!
Μέσα από την καίρια, εποικοδομητικά έθνικ και ποιητικά ρεαλιστική σκηνοθετική προσέγγιση του Ένκε Φεζολλάρι, αλλά και τη λιτή, περιεκτική και υπόκωφα σπαραχτική ερμηνεία της Παρθενόπης Μπουζούρη (η δική μας Τίλντα Σουίντον) και των υπόλοιπων, ικανότατων ηθοποιών, που κλήθηκαν να ενσαρκώσουν τον οικογενειακό και κοινωνικοπολιτικό της περίγυρο, ζωντάνεψαν μπροστά στα δυτικά, υποκριτικά μάτια μας τα πέτρινα τοπία της Σκόδρας (ενδιαφέρουσα και πολυχρηστική η σκηνογραφική και ενδυματολογική άποψη της Δάφνης Κολυβά & της Εβελίνας Δαρζέντα) το εξευτελιστικό έθιμο της γαμήλιας πομπής που θέλει τη νύφη καλυμμένη με λευκό πέπλο που θυμίζει περισσότερο σάβανο παρά νυφικό και έχει ένα φυσίγγι ραμμένο πάνω του, για να πιστοποιήσει ότι ο νέος αφέντης/σύζυγος που διαδέχεται τον παλιό αφέντη/πατέρα, έχει εξουσία ζωής και θανάτου πάνω στην γυναίκα/κτήμα του και η μετέπειτα μετάβαση στη Δύση, που σκοτώνει και την τελευταία ελπίδα για την πολυπόθητη ελευθερία αυτοδιάθεσης και αυτοδιαχείρισης.
“Η νεκρή νύφη”…αυτήν τη φορά δια χειρός Ένκε Φεζολλάρι…
Το στοιχείο όμως που καθιστά την παράσταση του Ένκε Φεζολλάρι τόσο ξεχωριστή και σοκαριστικά ρεαλιστική είναι η απεικόνιση των σχέσεων ανάμεσα στις γυναίκες ηρωΐδες του έργου της Ντόνες, που συχνά εκτρέφουν από μόνες τους το τέρας της βίας, από φόβο να αντιταχθούν επί της ουσίας στους δυνάστες τους, επιλέγοντας άλλοτε την πλήρη και άνευ όρων υποταγή και άλλοτε τη φυγή.
Η θεία της Χάνα που τη μεγάλωσε σαν πραγματική μητέρα, βρήκε την ιδανική ενσάρκωσή της στη δωρική μορφή, την σπηλαιώδη φωνή και τον σκηνικό όγκο της Άντζελας Μπρούσκου (η οποία μας εξέπληξε ευχάριστα στο ρόλο της αφηγήτριας/ξεναγού μας στο χώρο και το χρόνο, αλλά και στους επιμέρους ρόλους που κλήθηκε να αποδώσει) που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της Χάνα, προσφέροντάς της από τη μία ένα υποκατάστατο μητρικής στοργής και από την άλλη αποτελώντας ένα ακόμη γυναικείο πρότυπο προς αποφυγή.
Η Άντζελα Μπρούσκου καπνίζει υπό το άγρυπνο βλέμμα του συζύγου της
Στον αντίποδα της μάνας – κουράγιο της Άντζελας Μπρόυσκου, η ατίθαση και με τάσεις φυγής αδελφή της Χάνα, που αποφασίζει να το σκάσει αναζητώντας μία καλύτερη ζωή στην άλλη άκρη του Ατλαντικού. Η Μαρία Σκαφτούρα ήταν μία πραγματική αποκάλυψη στο ρόλο της αποφασισμένης να ξεφύγει από τη μιζέρια και την καταπίεση ξαδέλφης και ετεροθαλούς αδελφής της κεντρικής ηρωΐδας (και τους υπόλοιπους χαρακτηριστικούς ρόλους που κλήθηκε να ερμηνεύσει) η οποία ελεύθερη πια και σε μία εντελώς νέα πατρίδα, απλά αναπαράγει το πρότυπο γυναίκας που την εκπαίδευσαν από μικρή να υπηρετεί, έχοντας έναν βάναυσο σύζυγο που αρέσκεται στο να αγγίζει τα γεννητικά του όργανα ως ένδειξη απόλυτης αρρενωπότητας (το σκηνοθετικό εύρημα του Φεζολλάρι δίνει χωρίς λόγια την εικόνα του μάτσο αρσενικού που είναι δυστυχώς παγκόσμιο φαινόμενο).
Την τρίτη γενιά γυναικών από την Αλβανία, που δεν μοιάζει καθόλου στις προηγούμενες (φαινομενικά τουλάχιστον) ερμήνευσε με αξιοσημείωτη φρεσκάδα, τρυφερότητα και συνέπεια η νεαρή Γεωργιάννα Νταλάρα, χαρίζοντας μας μία από τις ωραιότερες σκηνές του έργου με εκείνη και τη θεία/θείο της Χάνα/Μαρκ σε μία άκρως συγκινητική γυναικεία εκμυστήρευση που άπλωσε μία βαθιά και κατανυκτική σιωπή στην σκηνή και την πλατεία, η οποία διακόπηκε βίαια από τη δαμόκλειο σπάθη ενός ακόμη πατέρα αφέντη, που καμουφλάρεται πίσω από την μάσκα της Δύσης.
Παρθενόπη Μπουζούρη & Μαρία Σκαφτούρα – οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος
Τους τρεις βασικούς αντρικούς ρόλους του έργου (ερμηνεύοντας παράλληλα και άλλους χαρακτήρες), δηλαδή αυτόν του θείου της Χάνα./Μαρκ, του αντικαθεστωτικού γιατρού που την αγάπησε αληθινά αλλά δεν μπόρεσε να τη σώσει και να σωθεί και του άντρα/καταλύτη που τη μύησε στον έρωτα με τον πιο βίαιο και απάνθρωπο τρόπο, ερμήνευσαν αντίστοιχα οι ηθοποιοί: Στάθης Σταμουλακάτος, Γιώργος Παπαπαύλου και Αντώνης Φραγκάκης.
Ο Στάθης Σταμουλακάτος στακάτος, οξύς και σκηνικά κυρίαρχος προσέδωσε στο ρόλο το απαιτούμενο σκηνικό βάρος, αλλά φώτισε ισάξια και την πλευρά ενός καλόψυχου ανθρώπου εγκλωβισμένου στο σύστημα, που ενώ γνωρίζει το σωστό και το δίκαιο και μάλιστα είναι αρκετά προοδευτικός ώστε να επιτρέψει στην ανιψιά του να μορφωθεί και να ζήσει μία καλύτερη ζωή, δεν βρίσκει ωστόσο τη δύναμη να αποτινάξει από πάνω του τη βαναυσότητα και τα κοινωνικά πρέπει που το φύλο του επιβάλλει στη χώρα που ζει, υποκύπτωντας εντέλει στην ανδρική του φύση, που τον θέλει σκληρό και άτεγκτο κι ας ασφυκτιά η ψυχή του…
Ο ευαίσθητος γιατρός που διαβάζει ποίηση ως μόνη διέξοδο από την σκληρή πραγματικότητα της καθημερινότητάς του αποτελώντας μία παραφωνία του συστήματος, δεν θα μπορούσε να τύχει καλύτερης ερμηνείας απ’ αυτήν του Γιώργου Παπαπαύλου. Ρομαντικός, στοχαστικός, γεμάτος συμπόνοια και πραγματικό ενδιαφέρον για τη Χάνα, της ζητά να τον ακολουθήσει στην ευτυχία που μόνο η αληθινή αγάπη μπορεί να της χαρίσει, όμως στο δικό της λεξιλόγιο η λέξη ευτυχία έχει από καιρό διαγραφεί με αποτέλεσμα να παρακολουθήσουμε επί σκηνής μία από τις σπαραχτικότερες σκηνές (απο)χωρισμού. Στο τέλος η απελευθέρωση θα έρθει για εκείνον, έστω και με τη μορφή της…(αυτό δεν θα σας το αποκαλύψουμε γιατί κατά πάσα πιθανότητα η παράσταση θα παρουσιαστεί εκ νέου, οπότε καλύτερα να το ανακαλύψετε μόνοι σας)…
Στο ρόλο του όμορφου, κομψού και απόλυτα σύγχρονου δυτικού άνδρα που εκ πρώτης όψεως αποτελεί το όνειρο κάθε γυναίκας, ο πάντα γοητευτικός Αντώνης Φραγκάκης, καταφέρνει στη Χάνα το τελειωτικό χτύπημα βιάζοντας το ανδρόγυνο σώμα και τη γυναικεία ψυχή της, που στα μάτια του είναι ένα και το αυτό. Μέσα από τον ήρωα αυτό τόσο η συγγραφέας του έργου, όσο και ο σκηνοθέτης της παράστασης θέλησαν να προβάλλουν το άλλο πρόσωπο της βίας, αυτό που κρύβεται πίσω από σινιέ κοστούμια, γραβάτες και εκλεπτυσμένους τρόπους, στηλιτεύοντας παράλληλα τις νευρώσεις, τα απωθημένα και τις διαστροφές του σύγχρονου δυτικού κόσμου που μέσω του πολιτισμού κατευνάζει μεν τα πάθη και τα αρχέγονα ένστικτα του, αλλά εκείνα συνεχίζουν να τον καταδυναστεύουν και συχνά υπερισχύουν της λογικής και της ευαισθησίας του.
Αντώνης Φραγκάκης, Γιώργος Παπαπαύλου και Στάθης Σταμουλακάτος…οπλισμένοι και επικίνδυνοι, ακούσια ή εκούσια….
Άραγε πόσο διαφέρουν οι καταστάσεις που περιγράφει τόσο γλαφυρά η Ελβίρα Ντόνες και αποτύπωσε σκηνικά ο Ένκε Φεζολλάρι από όσα μπορεί να συμβαίνουν στα Ορεινά χωριά της Κρήτης, ή σε κάποιες περιοχές της Μάνης, ή πίσω από τις κλειστές πόρτες φτωχικών κατοικιών, μοντέρνων διαμερισμάτων, πολυτελών επαύλεων, στην πολυπολιτσμική Αθήνα μας ή στην υπόλοιπη εξίσου κοσμοπολίτισσα Ελλάδα; Η λέξη βεντέτα δεν φέρνει και σε μας τραγικούς συνειρμούς;
Σύμφωνα πάντως με τα αποτελέσματα έρευνας που έδωσε στη δημοσιότητα ο Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (FRA) το 25% των Ελληνίδων έχει πέσει θύμα σωματικής ή και σεξουαλικής βίας από την ηλικία των 15 ετών και άνω, έναντι 33% της Ευρωπαικής Ένωσης. Παράλληλα, για το 19% των Ελληνίδων η σωματική ή/και σεξουαλική βία προέρχεται από τον σύντροφό τους -με τον μέσο όρο στην Ε.Ε. να ανέρχεται στο 22%, ενώ το 43% των γυναικών έχει βιώσει κάποια μορφή ψυχολογικής βίας από έναν πρώην ή νυν σύντροφο, όπως π.χ. δημόσιο εξευτελισμό, απαγόρευση εξόδου από το σπίτι ή κλείδωμα στο σπίτι, εξαναγκασμό να δουν πορνογραφικό υλικό και απειλές χρήσης βίας.
Η Παρθενόπη Μπουζούρη φυλακισμένη μέσα στο ίδιο της το σώμα….
Αυτά και άλλα πολλά αποκαλύπτουν αντίστοιχες έρευνες αποδεικνύοντας πως η βία είναι διεθνική, δια-ταξική και δια-φυλετική και πολλές φορές απίστευτα ύπουλη. Δεν χρειάζεται να χτυπήσεις μία γυναίκα για να ματώσει. Υπάρχουν πολλοί, αθόρυβοι, τρόποι να εξευτελίσεις το σώμα, την ψυχή, την ανθρώπινη αξιοπρέπεια της. Και μπορεί η Χάνα/Μαρκ και η κάθε Μπουρνέσα να πλήρωσε (πληρώνει…) το βαρύ τίμημα της αποθηλυκοποίησης της, έχαιρε/χαίρει όμως του σεβασμού των συντοπιτών της και έστω κι έτσι απολαμβάνει μια κάποια ελευθερία, κάτι που δυστυχώς δεν ισχύει για άλλες γυναίκες, οι οποίες δεν έχουν κανέναν τρόπο διαφυγής/ επιβίωσης.
Κρατώντας στην σκέψη όλα αυτά τα βασανιστικά, αλλά και χρήσιμα ερωτήματα που εγείρει η θέαση μιας τέτοιας παράστασης σχετικά με τη βία που τείνει να γίνει όχι δεύτερη, αλλά πρωτεύουσα φύση μας, ευχαριστούμε τον Ένκε Φεζολλάρι, την Παρθενόπη Μπουζούρη και τους λοιπούς ηθοποιούς και συντελεστές της παράστασης για την υπενθύμιση πως δεν υπάρχει τίποτα αυτονόητο και δεδομένο σε αυτόν τον κόσμο και πως ο μόνος τρόπος για να κατακτήσει κανείς την ελευθερία του είναι μέσα από προσωπική και συλλογική προσπάθεια, που πρέπει να συντελείται καθημερινά στις διαπροσωπικές μας σχέσεις, στους χώρους εργασίας μας, σε δημόσιους χώρους, ή ακόμη κι όταν δεν είναι κανείς εκεί για να μας μας δει και να μας κρίνει.
Τελειώνοντας, θα ήθελα να τονίσω πως ο πραγματικά πολιτισμένος – και ευτυχισμένος – άνθρωπος είναι αυτός που σέβεται εκ προοιμίου τον διπλανό του, ασχέτως φύλου, εθνικότητας, θρησκεύματος, σεξουαλικών προτιμήσεων, πολιτικών πεποιθήσεων και τα συναφή. Πολιτισμένος άνθρωπος είναι αυτός που σέβεται τα ζώα κι όλα αυτά που του προσφέρουν, τη φύση, τον πλανήτη που τον φιλοξένει. Πολιτισμένος άνθρωπος είναι αυτός που επιλέγει να αγαπά και να συγχωρεί…
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
-
Μετάφραση: Ελεάνα Ζιάκου
-
Σκηνοθεσία – Μουσική επιμέλεια: Ένκε Φεζολλάρι
-
Διασκευή – Θεατρική απόδοση: Μαρία Σκαφτούρα σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη
-
Δραματουργική επεξεργασία: Ναταλί Μηνιώτη
-
Σχεδιασμός φωτισμών: Αλέκος Γιάνναρος
-
Σκηνικά – Κοστούμια: Δάφνη Κολυβά, Εβελίνα Δαρζέντα
-
Βοηθός σκηνοθέτη: Ιωάννα Πιταούλη
-
Β’ Βοηθός σκηνοθέτη: Αποστόλης Κόκκαλης
-
Τύπος & Επικοινωνία: Μαρία Κωνσταντοπούλου
-
Φωτογραφία: Χριστίνα Γεωργιάδου
-
Σχεδιασμός Παραγωγής:Κωνσταντίνος Σακκάς
-
Συντονισμός Παραγωγής: Μαρία Βασαριώτου
-
Τεχνική Διεύθυνση/Εκτέλεση Παραγωγής: Βάσια Χριστοδούλου
-
Οργάνωση – Σχεδιασμός Παραγωγής: Delta Pi
-
Διάρκεια παράστασης:110’
-
Παίζουν:Παρθενόπη Μπουζούρη, Άντζελα Μπρούσκου, Γεωργιάννα Νταλάρα, Γιώργος Παπαπαύλου, Μαρία Σκαφτούρα, Στάθης Σταμουλακάτος, Αντώνης Φραγκάκης
ΑΛΛΙΩΣ 