Tags
τη στήλη γράφει & επιμελείται
η Λίλα Παπαπάσχου
“…θα σας διαβάσω την κριτική για το τελευταίο μου έργο…λοιπόν αρχίζει κάπως έτσι…δεν ξέρω πραγματικά τι να γράψω για το έργο της Δεσποινίδος Χάισμιθ…και τελειώνει κάπως έτσι…το μόνο που γνωρίζω είναι ότι πρέπει οπωσδήποτε να το διαβάσετε, ώστε να αποφανθείτε μόνοι σας…”
Με αυτόν τον εύστοχο, σαρκαστικό και συνάμα δηκτικό τρόπο, η Πατρίτσια Χάισμιθ (…Patricia Highsmith, 19 Ιανουαρίου 1921 – 4 Φεβρουαρίου 1995…) δια στόματος Ρούλας Πατεράκη, καθιστά τον ρόλο των απανταχού κριτικών εντελώς περιττό. Όπως καταλαβαίνετε, μετά από μία τόσο αφοριστική δήλωση, η σημερινή αποστολή της στήλης καθίσταται εξαιρετικά δύσκολη, παρόλο που δεν ξεκινάω ποτέ με την πρόθεση να ασκήσω κριτική σε ένα καλλιτεχνικό έργο και τους συντελεστές του, τουλάχιστον όχι με την τυπική έννοια του όρου. Προτιμώ να σκέφτομαι την όλη διαδικασία των θεατρικών μου ανταποκρίσεων, σαν μια λεκτική αναπαράσταση των σκέψεων, των συναισθημάτων, των εικόνων και της γενικότερης αίσθησης, που μου προκαλεί η θέαση της εκάστοτε παράστασης.
Χθες το βράδυ, στο Θέατρο 104 στο Γκάζι, στήθηκε για προτελευταία φορά ένα σκηνικό εγκλήματος, έντεχνα συγκαλυμένο κάτω από την επίφαση ενός σεμιναρίου Δημιουργικής Γραφής με θέμα: Εισαγωγή στο σασπένς. Ο σκηνοθέτης της παράστασης Ιωσήφ Βαρδάκης επικοινώνησε μοναδικά με το ευφυέστατο – κινηματογραφικής πλοκής – έργο του Παναγιώτη Χριστόπουλου “Patricia Highsmith – Εισαγωγή στο Σασπένς”, το οποίο φωτίζει άλλοτε διακριτικά κι άλλοτε με εκτυφλωτικούς προβολείς τις αθέατες και σαφώς πιο ανθρώπινες πλευρές των πιο σκοτεινών ηρώων της σύγχρονης λογοτεχνίας, ενώ παράλληλα μας εισάγει στην περιπέτεια της γραφής και του γράφοντος…εν προκειμένω της γράφουσας…
Προσωπικά, αντιλήφθηκα για πρώτη φορά την έννοια του σασπένς παρακολουθώντας το “NOTORIOUS”(1946) του Άλφρεντ Χίτσκοκ (…ήμουν μόλις 16 χρονών…). Δεν θα ξεχάσω ποτέ την αγωνία που βίωσα, μέχρι να διασχίσει η δηλητηριασμένη πράκτορας Ingrid Bergman υποβασταζόμενη από τον επίσης πράκτορα Cary Grant ένα σαλόνι-φυλακή, υπό το άγρυπνο βλέμμα του ναζί συζύγου της και της δαιμονικά τρομακτικής μητέρας του, καταφέρνοντας εντέλει να αποδράσει μαζί με τον αγαπημένο της. Μου είχε κοπεί η ανάσα, έτρεμαν τα γόνατα μου και το στόμα μου κροτάλιζε (…ωσάν το ομώνυμο φίδι…), αλλά για έναν μυστήριο λόγο τα μάτια μου δεν έλεγαν, να ξεκολλήσουν από την οθόνη. Μαγνητισμός, να τι είναι το σασπένς, σκέφτηκα. Στη συνέχεια, αρχίζοντας να ασχολούμαι εντατικά με την (συγ)-γραφή αντιλήφθηκα την πιο αδυσώπητη πλευρά του όρου, την εκ των έσω προερχόμενη. Δεν υπάρχει μεγαλύτερος τρόμος και αγωνία απ’ αυτή που βιώνει ένας άνθρωπος, που αποφασίζει να γράψει. Το γράψιμο μοιάζει με βαρύτατο εθισμό “…γι’ αυτό ακόμα και οι κακοί συγγραφείς, δεν μπορούν να σταματήσουν, να γράφουν…”, ενώ τις περισσότερες φορές συμπαρασύρεται και ο ίδιος ο δημιουργός στον χαοτικό κόσμο των ηρώων του, ο οποίος αναπόφευκτα προκύπτει απ’ τον δικό του δαιδαλώδη ψυχισμό, που συχνά αποτυπώνεται σε μία αυτοκαταστροφική προσωπικότητα.
Η Πατρίτσια Χάισμιθ υπήρξε, σύμφωνα πάντα με όσα έχουν γραφτεί για εκείνη από ειδήμονες και μη, μία άκρως αντισυμβατική persona της παγκόσμιας λογοτεχνίας, η οποία δεν προκάλεσε μόνο με το έργο της, αλλά και με την ταραχώδη ζωή της. Τραυματικά παιδικά βιώματα (…κυρίως εξαιτίας της σχέσης με την μητέρα της…) χαρακτήρας γεμάτος αντιφάσεις, φιγούρα επιδεικτικά ανδρόγυνη με κοριτσίστικες εμμονές, εθισμός στο αλκοόλ και μία θεώρηση του κόσμου κυνική και βαθιά αντικοινωνική. Πολυγραφότατη (…Ο Ταλαντούχος κύριος Ρίπλευ, Το Γυάλινο Κελί, Οι Απρόσκλητοι, Επικίνδυνη Ομορφιά, Τα δύο πρόσωπα του Ιανουαρίου, Ξένοι στο Τρένο κ.α…) και εκ των υστέρων ευπώλητη και εμπορική απασχόλησε, απασχολεί και αναμένεται να απασχολήσει και στο μέλλον το αναγνωστικό κοινό και τους κριτικούς. Πάντως, όσον αφορά την χθεσινή αναμέτρηση της Δεσποινίδας Χάισμιθ με την Ρούλα Πατεράκη, αναδείχθηκαν και οι δύο νικήτριες. Στο εκφραστικότατο – αν και ανέκφραστο – πρόσωπο και στο κυρτό και σερνάμενο σώμα (… μία χελώνα με εσωτερικό κέλυφος…) της κας. Πατεράκη είδαμε να αντανακλάται με σοκαριστική ομοιότητα, η εμβληματική μορφή μίας μάλλον παρεξηγημένης προσωπικότητας, η οποία αν μη τι άλλο υπήρξε μία σπουδαία συγγραφέας βιβλίων μυστηρίου – και όχι μόνο – που κατάφερε να αντέξει στο χρόνο, διαψεύδοντας τους ουκ ολίγους επικριτές της σχετικά με την διαχρονικότητα και την αξία των έργων της.
Η Ρούλα Πατεράκη δεν ανήκε ποτέ στους αγαπημένους μου καλλιτέχνες, τους οποίους συνηθίζω να παρακολουθώ ανελλιπώς, αν και πάντα αναγνώριζα στο πρόσωπο της μία πολύ ενδιαφέρουσα γυναίκα, πλήρως αφοσιωμένη στην τέχνη της, που ζει και αναπνέει από και για την δημιουργία. Αυτό που θα δηλώσω παρακάτω και μάλιστα γραπτώς (…για να καταγραφεί επισήμως…) είναι πέρα έως πέρα αληθινό και δεν αποτελεί – ούτε καν στο ελάχιστο – κολακεία ή κλισέ διατύπωση. Χθες το βράδυ η κα. Πατεράκη ως Πατρίτσια Χάισμιθ, όχι απλά κέρδισε – οριστικά και αμετάκλητα – τον απέραντο σεβασμό και την ειλικρινή εκτίμηση μου, αλλά παράλληλα με έκανε να ανατριχιάσω με το μέγεθος του ταλέντου και της σκηνικής της “ιδιοφυϊας”. Την ευχαριστώ πολύ για την εμπειρία και την παράλληλη ανατροπή όλων των μέχρι τώρα δεδομένων μου σχετικά με την ίδια, την συγγραφή, την υποκριτική, την κριτική, το έγκλημα, τις ενοχές, το φόβο, τη ζωή και τον θάνατο. Αν και η παρουσία της εκρηκτικής ηθοποιού κυριάρχησε απόλυτα στην σκηνή του Θεάτρου 104, οι τρεις μαθητές του ιδιόμορφου αυτού σεμιναρίου – Μαρκέλλα Γιαννάτου, Ευθύμης Γεωργόπουλος & Νίκος Μαυράκης – κατάφεραν να επιβιώσουν υποκριτικά, ενσαρκώνοντας ατομικά και ομαδικά τους ήρωες και ταυτόχρονα συγγραφείς, ενός εν δυνάμει βιβλίου-εγκλήματος, με ηθικό αυτουργό την γνωστή συγγραφέα και εκτελεστικά όργανα-αυτουργούς τους τρεις φιλόδοξους wannabe λογοτέχνες, που δεν διστάζουν να φτάσουν στα άκρα, προκειμένου να εντυπωσιάσουν την διάσημη δασκάλα τους και να αποδείξουντην δική τους – αμφιλεγόμενη – αξία.
Το μόνο κρίμα στην όλη υπόθεση της Δεσποινίδας Χάισμιθ είναι ότι “…αυτή η γλυκιά αρρώστια…” που εμπνεύστηκε ο Παναγιώτης Χριστόπουλος, με αφορμή μία μυθιστορηματικής δομής βιογραφία και μετέφερε στη συνέχεια στη σκηνή του Θεάτρου 104 ο Ιωσήφ Βαρδάκης με συνεργούς την κα. Πατεράκη και τους τρεις άξιους μαθητές της, ολοκληρώνει σήμερα τον κύκλο της, με μία τελευταία παράσταση, οπότε όσοι πιστοί προσέλθετε (…και οι δύσπιστοι μπορείτε να πάτε…μία δοκιμή θα σας πείσει…).
Πατρίτσια Χάισμιθ: εισαγωγή στο σασπένς
Μαύρη Κωμωδία του Παναγιώτη Χριστόπουλου Διαρκεια : 75 ‘
Σκηνοθ.:Ιωσ. Βαρδάκης
Ερμηνεύουν: Ρ. Πατεράκη, Μ. Γιαννάτου, Ευθ. Γεωργόπουλος, Ν. Μαυράκης. Σκην.: Κ. Ζαμάνης. Κοστ.: Δ. Λιάκουρα. Μουσ.: Γ. Ρους.
104
Ευμολπιδών 41, Γκάζι,Γκάζι
Τηλ : 2103455020
Παραστάσεις : Mέχρι : 31/3/2015
Πληροφορίες : Βραδ.: Δευτ., Τρ. 9 μ.μ.
Τιμη : € 12, 8.
- Ο Παναγιώτης Χριστόπουλος, γνωστός ως σκηνοθέτης και σεναριογράφος, κέρδισε το 2007 το Τρίτο Κρατικό Κινηματογραφικό Βραβείο Ποιότητας για τη μικρού μήκους ταινία του «Η έκταση που αναλογεί», υπήρξε συνεργάτης στα σενάρια του «J.A.C.E.» του Μενέλαου Καραμαγγιώλη και του «September» της Πέννυς Παναγιωτοπούλου ενώ το φθινόπωρο του 2013 έγινε ο πρώτος έλληνας αποδέκτης της υποτροφίας που το Φεστιβάλ Καννών δίνει κάθε χρόνο σε δώδεκα δημιουργούς απ’ όλο τον κόσμο για γύρισμα ταινίας μεγάλου μήκους.
- Ο σκηνοθέτης Ιωσήφ Βαρδάκης, με σπουδές κινηματογράφου και ενεργός στο θέατρο απ’ το 1997, ολοκληρώνει με αυτό το έργο ένα τρίπτυχο με θεατρικές βιογραφίες που ξεκίνησε με το Q.E.D. ή Τι απέδειξε ο κύριος Φάινμαν του Πίτερ Παρνέλ και συνεχίστηκε με τον μονόλογο I Am My Own Wife του Νταγκ Ράιτ. Φέτος, παράλληλα με το Patricia Highsmith – εισαγωγή στο σασπένς, σκηνοθετεί το θεατρικό έργο Κρέας του Πήτερ Στρόαν στο «Αγγέλων Βήμα».
